پژوهشگران پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی با اتکا بر توان داخلی و عبور از موانع موجود، موفق به کسب چند دستاورد ارزشمند در زمینه تولید مواد شیمیایی گردیدند.
در چهل و یکمین سالگرد تشکیل جهاددانشگاهی با دکتر مسعود کمبرانی رئیس پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی ایران پیرامون آخرین دستاوردهای پژوهشکده به گفتگو نشستیم.
- آقای دکتر کمبرانی، به نظر شما پژوهشکده در مسیر تحقق شعار عبور از موانع با باور توان ایرانی چه نقشی را ایفا کرده است؟
با سلام و عرض ادب خدمت همکاران محترم و با تبریک سالگرد جهاددانشگاهی، همچنانکه اطلاع دارید در سالهای اخیر به دلیل تحریمهای اقتصادی و شیوع ویروس کرونا، مشکلات زیادی در اجرای فعالیت‌های مراکز تحقیقاتی ایجاد گردید، اما این پژوهشکده به عنوان یکی از مراکز فعال در حوزه شیمی و مهندسی شیمی در جهاد دانشگاهی با همت و تلاش پژوهشگران و کارشناسان توانمند خود و با توجه به نیاز بازار، توانست غیرممکن را ممکن کرده و دست به کارهای بزرگ بزند.
محققان این پژوهشکده با تدبیر و پشتکار در خور توجه، تهدیدها را به فرصت تبدیل کردند و با باور به توانمندی‌های خود، توانستند با اجرای چندین طرح پژوهشی و فناورانه، دوران پرفروغی را برای پژوهشکده رقم بزنند.
- پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی در سال گذشته چه دستاوردهای داشته است؟
سال گذشته سال شکوفایی و به ثمر نشستن چند پروژه حساس و حیاتی بود و انشاءا.. ثمرات اجرای این پروژهها در سالهای آتی منشا برکات مادی و معنوی برای پژوهشکده و جهاد دانشگاهی خواهد بود. برخی از این دستاوردها عبارتند از:
- احداث واحد تولید کاتالیست HDS با سرمایه گذاری ایمیدرو و با دانش فنی بومی توسط پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی، می‌تواند علاوه بر شکست انحصار تولید کاتالیست‌ها، زمینه را برای خودکفایی صنعت پالایش نفت فراهم نماید و همچنین امکان تولید انواع دیگر کاتالیست های صنعتی را به راحتی مهیا نماید.
- بومی سازی دانش فنی تولید مواد شیمیایی پر مصرف صنعت نفت، پروژهای با اهمیت، حیاتی و ارزشمند بود که توانست اطمینان خاطر را برای مدیران صنعت نفت به همراه داشته باشد. برای اجرای این پروژه لیست مواد شیمیایی پر مصرف صنعت نفت در سال ۹۸ از کمیته مواد شیمیایی شرکت ملی نفت ایران دریافت گردید و با انجام ۹ پروژه مستقل، دانش فنی ۹ ماده شیمیایی پر مصرف صنعت ایجاد گردید. اکثر این مواد در تست میدانی انجام شده در واحدهای مختلف صنعت نفت موفق به دریافت تاییدیه کیفیت شده‌اند.
- نشاسته حفاری یکی از مواد ضروری و پر مصرف در عملیات حفاری چاه‌های نفت خام می‌باشد. دانش فنی تولید این ماده به روش اکستروژن با استفاده از نشاسته سیب زمینی، ایجاد گردید و خط تولید این ماده در جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل نصب شد. یکی از مزایای این طرح، ایجاد زنجیره ارزش برای سیب زمینی‌های ضایعاتی در استان اردبیل و تبدیل آنها به محصولی ارزشمند است. همچنین این طرح می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق برای همکاری‌های بین واحدی در جهاد دانشگاهی مورد توجه قرار گیرد.
- افزایه های سیمان حفاری از مواد پر مصرف درعملیات حفاری نفت هستند. دانش فنی تولید پنج افزایه مصرفی در سیمان حفاری در سالهای قبل در پژوهشکده ایجاد شده بود و در سال گذشته خط تولید صنعتی آن با ظرفیت ۱۰۰۰۰ بشکه در سال در پژوهشکده راه اندازی گردید.
- رنگ خوراکی کارامل از مواد پرمصرف در صنایع غذایی می‌باشد. دانش فنی چهار نوع رنگ کارامل خوراکی در قالب اجرای یک طرح کارفرمایی تدوین گردید و مقدمات احداث کارخانه تولید صنعتی این ماده نیز با سرمایه گذاری بخش خصوصی انجام شده است.
- آیا پروژه‌های فوق در حد تدوین دانش فنی بوده‌اند یا به مرحله اجرا و تولید هم رسیده‌اند؟
بدون شک هر طرح تحقیقاتی باید براساس نیاز بازار تعریف شده و مراحل تجاری‌سازی آن پیش بینی شود. در مورد طرح‌های اجرا شده در این پژوهشکده هم نیاز بازار مدنظر بوده است. برهمین مبنا، خط تولید کاتالیست HDS در تبریز راه‌اندازی شده و مراحل تولید آزمایش را می‌گذراند. همچنین مذاکرات لازم برای احداث خط تولید رنگ کارامل با بخش خصوصی انجام شده و مراحل عملیاتی آن نیز به زودی آغاز می‌گردد.
سوابق اجرای طرح‌های پژوهشی در این پژوهشکده، نشانگر شناخت مسیر تجاری‌سازی می‌باشد و به همین منظور در سالهای اخیر با سرمایه گذاری انجام شده امکانات و تجهیزات مناسب برای تولید مواد شیمیایی در سالن‌های تولید نصب و راه اندازی شده است. در حال حاضر چند ماده شیمیایی از جمله سلنیوم سولفاید، افزایه‌های سیمان حفاری، رباینده H۲S، انواع ضد کف و انواع عصاره‌های گیاهی در این پژوهشکده تولید و عرضه می‌گردند.
- در مسیر دستیابی به این دستاوردها، مهمترین موانع چه مواردی بوده‌اند؟
شرایط سخت اقتصادی موجود در کشور، مشکلات فراوانی را در مسیر اجرای این فعالیت‌ها پیش آورد. کمبود نقدیندگی، تغییر و افزایش قیمت مواد و تجهیزات و سختی دسترسی به برخی مواد و تجهیزات را می‌توان عمده‌ترین مشکلات در مسیر اجرای این طرح‌ها عنوان کرد، که با اتکا به توان داخلی و عبور از موانع پیش رو، موفق به اجرای این پروژهها شدیم. امیدوارم، پشتیبانی و حمایت لازم از تولید محصولات دانش بنیان داخل صورت گرفته و دلگرمی لازم برای ادامه فعالیت‌های نوآورانه در بین جهادگران ایجاد شود.
بدون شک اجرای این پروژهها و بسیاری فعالیت‌های ارزشمند دیگر، بدون باور به توانمندی محققان جهاد دانشگاهی امکانپذیر نبود. حمایت‌های انجام شده در قالب طرح‌های فناورانه و سرمایه گذاری انجام شده از محل درآمدهای جاری پژوهشکده، توانست توانمندی جهادگران را بالفعل کرده و منجر به نتایج ارزشمند گردد.
پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی در حال حاضر قابلیت اجرای مگاپروژه های ملی را دارد و امید است با حمایت ریاست محترم جهاد دانشگاهی اقدامات خوبی در این مسیر انجام گیرد.
لازم است از کلیه همکاران زحمتکش و پرتلاش در پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی که زحمت اجرای این طرح‌ها و پروژهها را برعهده داشته اند تشکر و قدردانی کنم و امیدوارم ایامی پربرکت در انتظارشان باشد.